Profesyonel spor ligleri çeşitli şekillerde düzenlenmektedir. En önemli iki tür, Avrupa'da geliştirilen ,ligler veya bölümler hiyerarşisine katılımı belirlemek için yükselme ve küme düşme kullanan kademeli bir yapı ile Franchise kullanımı yani kapalı üyelikler, küçük ligler şeklindedir.
Kuzey Amerika'daki profesyonel spor ligleri, Franchise olarak bilinen, şartlı sayıda takımdan oluşur. Franchise'ların bölgesel hakları vardır, genellikle büyük metropol alanlarını kapsayacak kadar geniş münhasır bölgeler, böylece yerel rakipleri bulunmamaktadır. Yeni takımlar yarışmaya sadece mevcut üyelerin oyu ile girebilir; tipik olarak, müstakbel mülk sahipleri tarafından teklif için yeni bir yer açılır. "Franchise sistemi" Beyzbolda 1876'da Ulusal Lig'in kurulmasıyla tanıtıldı ve daha sonra diğer Kuzey Amerika ligleri tarafından benimsendi.
İngiltere'de futbol, Kuzey Amerika'dakinden çok farklı bir sistem geliştirdi ve diğer birçok Avrupa ülkesinde futbolun yanı sıra Avrupa'da kurulan ve dünya çapında oynanan diğer birçok spor için de benimsendi (1).
Dünyada profesyonel futbol faaliyeti gösteren, çoğu kulüp ve ligler oldukça düşük gelirlere sahiptir. Birçok ülkenin en iyi liglerindeki ortalama kulüp yılda 1 milyon dolardan az kazanırken bazıları ise yılda 100.000 dolardan az kazanmaktadır.
Avrupa'nın 55 ligi, 2018 mali yılında bir önceki yıla göre %20'lik önemli bir artışla 21 milyar Euro'luk rekor bir gelir elde etti. Premier Lig'in yayın hakları 2019-2022 yılları arasında 4 milyar 740 milyon Euro karşılığında satıldı. Bu anlaşmayla ligin 1 milyar 195 milyon Euro olan yıllık yayın hakkı 1 milyar 580 milyon Euro’ya yükseldi. La Liga (İspanya), Serie A (İtalya), Bundesliga (Almanya) ve Ligue 1'in (Fransa) yıllık yayın haklarının toplamı ise 1 milyar 381 milyon Euro (2). 2021 yılında Para Ligi ilk 20 kulüp toplam 8,2 milyar Euro’luk bir gelir yarattılar. Ancak bu rakam pandemiden dolayı 2018/19 sezonuna kıyasla (9,3 milyar Euro), yüzde 12’lik bir düşüşe denk geliyor (3). Türkiye Süper Ligin Piyasa değeri 647.35 milyon Euro ile dünyada 13. Sırada Avrupa’da 10. Sırada yer almaktadır (4).Avrupa’nın en yüksek gelirlerine sahip olan Premier Lig, 20 Şubat 1992'de kuruldu (5). Premier Lig, 20 Üye Kulübün tamamına sahip olduğu özel bir şirkettir. 20 kulübün her biri Premier Lig'de Hissedardır (6).
Türkiye’de mali krizde olan Profesyonel futbol yönetimi uzun süredir sistem arayış içerisindedir. 2013 yılında Ankara'da düzenlenen Gençlik ve Spor Kulüpleri Kanunu Çalıştayı' na katılan spor kulüpleri, tarihi bir öneriyi ortaya atmışlardı. Öneriye göre Türkiye futbolunun marka değeri en yüksek organizasyonu Süper Lig'e İngiltere Premier Lig Modeli getirilmesi istendi.
2015 yılında, Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) ile Kulüpler Birliği Vakfı, perşembe günü tarihi bir anlaşmaya imza koydu. 7 maddelik bir mutabakat metniyle birlikte ‘Süper Lig A.Ş’nin kurulmasının yolu açıldı. İmzalanan mutabakat metninde; “Süper Lig AŞ kurulacak, Birlikten 5 TFF’den 3 üye atanacak, İlk hedef Kulüpler Birliği Vakfı’nın yasal statüye kavuşturulması, Yayın ihalesi ve diğer hakların pazarlamasını Süper Lig AŞ yapacak, TFF’nin yayın gelirindeki payı yüzde 12’den yüzde 4’e düşecek, Kaynakların doğru kullanımı için Mali Kontrol Kurulu kurulacak, Yayın geliri, kulüplere yine bugünkü sistemdeki gibi dağıtılacak, Şirketleşme modeli PTT 1. Lig’e de uygulamaya konulacak” şeklinde yer almaktaydı.
21 Mart 2016'da düzenlenen Süper Lig AŞ panelinde Dönemin Kulüpler Birliği Başkanı Göksel Gümüşdağ; "Kulüpler, Süper Lig AŞ'nin zaman kaybetmeden hayata geçirilmesi konusunda hemfikir. 18 Süper Lig kulübünün bu düşüncesini, başkanlar düzeyinde ıslak imza altına almış durumdayız. demişti. Kulüpler daha sonra Cumhurbaşkanı'nı da ziyaret etmişti. Ancak aradan geçen yaklaşık 4 yıllık süreçte Süper Lig AŞ'nin kurulması için gereken kanun çıkartılamadı (7).
08 Temmuz 2021’de yapılan Kulüpler Birliği Genel kurulunda başkanlığa seçilen Ahmet Ağaoğlu; “Türk futbolu çok zorlu bir sürecin içerisinden geçiyor. Kulüplerin sorunları büyük. Ekonomik sorunlar, idari sorunlar, sportif sorunlar var. İvedilikle profesyonel bir yapıya geçilmesi gerekiyor. Kulüpler Birliği'nin bir sonraki adının Süper Lig A.Ş. olması için 21 kulübün mutabakat sağladığını” belirtti. Ayrıca Kulüplerin yaşadığı sorunlarla ilgili Olağan Genel Kurul toplantısına iştirak eden 19 Süper Lig kulübün imzasıyla TFF’ ye gönderilen yazıda; Yayıncı kuruluş ile olan finansal problemler, TFF kurullarının atama ve işleyişleri, Yabancı oyuncu sayısı ve Kulüp Lisans Talimatı kriterleri yer aldı. Kulüpler Birliği taleplerinin yerine getirilmemesi durumunda maçlara çıkmama tehdidinde bulundu.Her Kulüpler Birliği Genel Kurulunda değişen yönetimler ile birlikte gündeme getirilen Premier Lig Modelinde Süper Lig A.Ş Projesi, Yönetimsel ve Mali kriz içerisinde olan Türk futbolunun umudu olmaya devam etmektedir.
Kaynaklar
1-https://en.wikipedia.org/wiki/Professional_sports_league_organization
2-https://www.insidesport.co/european-leagues-register-record-e21-billion-revenue-uefa-report/
3-https://www2.deloitte.com/tr/tr/pages/technology-media-and-telecommunications/articles/deloitte-football-money-league-2021.html 4-https://onedio.com/haber/super-lig-kacinci-sirada-dunyanin-en-degerli-25-futbol-ligi-9216605 https://www.thesun.co.uk/sport/football/2654374/who-runs-the-premier-league-founded-premiership/
6- https://www.premierleague.com/about
7-https://www.olaymedya.com/haber/6859008/super-lig-devrimi-icin-dugmeye-basiliyor
Mehmet Şağbanşua
Büyüklerinize Sorun!
Etem Yalın
AYNADA KİMİ GÖRÜYORSAN LİDERİN ODUR!
Prof.Dr.Mehmet Çavaş
BATI, İSVEÇ ÜZERİNDEN NE PLANLANIYOR?
Prof.Dr. Sebahattin Devecioğlu
Dünya Futbolunda Seçim
Erhan Dabak
Musibetlerden ne zaman ders çıkartacağız
Veli Aksu
Yarı Yıl Tatili
Yakup Baş
Hayvancılıkta 2023
Mustafa Balaban
MEYDAN DÜZENLEMELERİ VE ANITSAL YAPILARIMIZIN DURUMU
Hayri Günay
CUMA GÜNÜ
